Het gaat niet goed met de bijen in Nederland. Elk jaar verdwijnen er meer bijensoorten en dat is zorgelijk. Want zonder bijen geen bestuiving, en zonder bestuiving veel minder groenten, fruit en bloemen. Maar er is goed nieuws: jij kunt helpen! Met jouw tuin maak je al een verschil. Door de juiste planten te kiezen en wat slim te plannen, kun jij ook een bijvriendelijke tuin maken.
Je hoeft echt geen ervaren tuinier te zijn om bijen te helpen. Met wat basiskennis en een beetje geduld maak je van jouw buitenruimte een fijne plek voor deze kleine bezoekers. In dit artikel lees je precies hoe je dat doet, ook als je nog nooit een plant in de grond hebt gezet.
Waarom bijen goed zijn voor je tuin
Je kent ze vast wel, die gezellige zoemende geluidjes als je in je tuin zit. Dat zijn bijen die druk bezig zijn met het verzamelen van nectar en stuifmeel. En daar doen ze niet alleen zichzelf een plezier mee. Bijen zijn belangrijk. Door van bloem naar bloem te vliegen zorgen ze ervoor dat planten bestoven worden. Het resultaat? Meer bloemen, meer vruchten en een levendigere tuin. Maar hoe zorg je nu dat er meer bijen in je tuin komen?
Zo maak je je tuin klaar voor bijen
Een bijvriendelijke tuin begint met een goed plan. Door je tuin in te delen in verschillende zones maak je het voor bijen extra aantrekkelijk. Denk aan een zonnige border met bloemen, een beschut hoekje met wat hogere planten en een stukje ‘wildernis’ waar ze kunnen schuilen.
TIP: 80% van de wilde bijen nestelt in de grond
Laat daarom een stukje kale grond over in een zonnig hoekje. Stamp deze grond niet aan, maar laat hem los en zanderig. Maak de grond wat ‘arm’ door er wat zand doorheen te mengen. Een steil wandje van 30 centimeter hoog is helemaal ideaal. Veel wilde bijen maken hier graag hun nest in.
Begin met de bodem
De basis van een bijvriendelijke tuin is gezonde grond. Voordat je gaat planten, maak je de grond luchtig met wat compost. Bijen houden van planten die stevig in de grond staan en goed groeien. Een rijke bodem zorgt ervoor dat je planten meer nectar produceren.
Kies de juiste plek
Bijen zoeken graag beschutting tegen wind en regen. Plant daarom hogere planten aan de windzijde van je tuin. Zo creëer je een natuurlijk scherm waar bijen achter kunnen schuilen. Een pergola of klimplanten tegen de schutting werken ook perfect.
Wilde bijen in je tuin
Nederland telt meer dan 350 soorten wilde bijen. Anders dan honingbijen leven ze vaak alleen en maken ze hun nest in de grond of in holle stengels. Ze zijn onmisbaar voor de bestuiving van bloemen en groenten in je tuin.
Nestplekken voor wilde bijen
Wilde bijen hebben verschillende voorkeuren voor hun nest. Sommige graven gangetjes in zandige grond, andere zoeken holle stengels of oude muurtjes. Maak daarom een hoekje in je tuin waar de grond wat kaler is. Laat hier en daar wat dood hout liggen en stapel wat oude stenen op een zonnige plek.
Voedselplanten voor wilde bijen
Wilde bijen zijn kieskeurig in hun voedselkeuze. Ze hebben vaak een sterke voorkeur voor bepaalde plantensoorten. Door verschillende inheemse planten te kiezen vergroot je de kans dat verschillende soorten wilde bijen je tuin bezoeken. Denk aan gewone rolklaver voor de kleine groefbij of grote kattenstaart voor de gewone slobkousbij.
Hoe lok je bijen naar je tuin?
Bijen vinden je tuin vooral door geur en kleur. Ze zien kleuren anders dan wij. Voor hen zijn paars, blauw en geel het meest aantrekkelijk. Ook ultraviolet licht speelt een rol. Sommige bloemen hebben speciale patronen die wij niet kunnen zien, maar bijen wel.
De juiste bloemen kiezen
Kies bloemen met een open hart, zodat bijen makkelijk bij de nectar kunnen komen. Gevulde bloemen zijn mooi, maar vaak kunnen bijen er geen nectar uit halen. Plant bloemen in grote groepen van minstens een vierkante meter. Zo hoeven bijen niet ver te vliegen voor hun maaltje.
Bloei door het seizoen
Zorg dat er van het vroege voorjaar tot de late herfst altijd iets bloeit. Begin met vroege bloeiers zoals krokussen en winterheide. Volg met voorjaarsbloeiers als longkruid en dovenetel. In de zomer nemen vaste planten het over en in de herfst zijn klimop en herfstaster favoriet.
Maak je tuin bij-proof
Een bijvriendelijke tuin is meer dan alleen bloemen planten. Het gaat om het creëren van een compleet ecosysteem waar bijen zich thuis voelen.
Natuurlijke schuilplaatsen
Naast bijenhotels zijn er veel natuurlijke manieren om schuilplaatsen te maken. Laat uitgebloeide planten in de winter staan. De holle stengels bieden perfecte overwinteringsplekken. Een stapel oude takken in een rustig hoekje doet ook wonderen.
Waterplek maken
Een waterplek is onmisbaar. Maak een ondiepe vijver met veel waterplanten. De bladeren dienen als landingsplaats. Of graaf een ondiepe schaal in met wat stenen en mos. Ververs het water regelmatig en zorg dat het niet te diep is.
Gifvrij tuinieren
Chemische bestrijdingsmiddelen zijn funest voor bijen. Kies voor natuurlijke alternatieven. Ga ecologisch tuinieren. Hoe je dat doet? Trek onkruid met de hand of bedek de bodem met bodembedekkers. Accepteer dat niet alles perfect hoeft te zijn. Een bladluis extra maakt je tuin alleen maar levendiger.
Aan de slag met je bijentuin
Genoeg plannen maken, tijd voor actie! Met dit stappenplan maak je een vliegende start met je bijentuin.
Dit heb je nodig om te beginnen
Een bijentuin hoeft niet duur te zijn. Voor een gemiddelde tuin van zo’n 50 vierkante meter reken je op:
- Ongeveer 15-20 vaste planten (tussen de 60-100 euro)
- Een zak compost (rond de 8 euro)
- Wat tuingereedschap: een schep, hark en snoeischaar (vanaf 30 euro)
- Optioneel: een bijenhotel (zelf maken of kopen vanaf 15 euro)
De beste tijd om te starten
Het voorjaar (maart-mei) en het najaar (september-oktober) zijn ideale momenten om te beginnen. In het voorjaar zie je meteen resultaat, in het najaar kunnen de planten rustig wortelen voor de winter. Begin op een droge dag, dan is de grond makkelijker te bewerken.
TIP: Plant minimaal drie planten van dezelfde soort bij elkaar
Dit bespaart bijen energie. Ze hoeven dan niet ver te vliegen voor dezelfde soort nectar. Zie het als een soort ’tankstation’ voor bijen. Een bij die steeds dezelfde nectarsoort kan verzamelen, maakt veel efficiënter honing. Bovendien maken grotere groepen bloemen je tuin ook aantrekkelijker voor het oog.
Hier vind je de juiste planten
De beste planten voor bijen vind je bij:
- Tuincentra met een groot assortiment vaste planten
- Biologische kwekerijen
- Plantenmarkten in het voorjaar
- Gespecialiseerde bijenvriendelijke kwekers Let op het label. Kies planten zonder bestrijdingsmiddelen
Zo pak je het aan
- Maak eerst de grond vrij van onkruid en wortels
- Verbeter de bodem met compost
- Begin met een paar stevige basislanten
- Vul aan met seizoensbloeiers
- Maak direct een waterplek
- Plaats eventueel een bijenhotel
De beste planten voor jouw bijentuin
Een goede plantenkeuze is het halve werk. Hier vind je een overzicht van planten die het vrijwel altijd goed doen en waar bijen dol op zijn.
Vaste planten voor zonnige plekken
Lavendel
- Bloeitijd: juni tot september
- Hoogte: 40-50 cm
- Standplaats: volle zon
- Onderhoud: makkelijk
- Prijs: vanaf €4 per plant
- Extra: ruikt heerlijk, ook geschikt voor potten
Zonnehoed
- Bloeitijd: juli tot oktober
- Hoogte: 60-80 cm
- Standplaats: zon tot halfschaduw
- Onderhoud: makkelijk
- Prijs: vanaf €5 per plant
- Extra: zaait zichzelf uit, lang bloeiend
Planten voor schaduwrijke hoekjes
Longkruid
- Bloeitijd: maart tot mei
- Hoogte: 20-30 cm
- Standplaats: schaduw tot halfschaduw
- Onderhoud: zeer makkelijk
- Prijs: vanaf €3,50 per plant
- Extra: vroege voorjaarsbloeier, mooi blad
Maagdenpalm
- Bloeitijd: april tot juni
- Hoogte: 15-20 cm
- Standplaats: schaduw
- Onderhoud: makkelijk
- Prijs: vanaf €3 per plant
- Extra: groenblijvend, goede bodembedekker
Kruiden voor bijen
Oregano
- Bloeitijd: juni tot september
- Hoogte: 30-40 cm
- Standplaats: zon
- Onderhoud: zeer makkelijk
- Prijs: vanaf €3 per plant
- Extra: lekker in de keuken
Dropplant
- Bloeitijd: juli tot september
- Hoogte: 60-90 cm
- Standplaats: zon
- Onderhoud: makkelijk
- Prijs: vanaf €4,50 per plant
- Extra: bijzondere plant met anijsgeur
Slim combineren in je tuin
Een bijentuin staat niet op zichzelf. Door slim te combineren maak je optimaal gebruik van je ruimte en creëer je een tuin die voor mens en dier waardevol is.
Bijentuin en moestuin samen
Een bijentuin en moestuin versterken elkaar perfect. Bijen zorgen voor betere bestuiving van je groenten en fruit. Zo kun je het combineren:
Zaai tussen je groenten wat goudsbloemen en oregano. Deze vrolijke bloemen trekken bijen aan en houden tegelijk bladluizen weg. Plant fruitbomen of bessenstruiken met daaronder vaste planten. De bijen bestuiven je fruit en hebben meteen nectar binnen handbereik.
Een gezellig terras met bijen
Je terras of zithoek kan prima samengaan met een bijentuin. Kies geurende kruiden zoals tijm of rozemarijn rond je terras. Die ruiken heerlijk en bijen zijn er dol op. Zet wat hogere planten achter je zitplek. Zo creëer je een natuurlijk scherm én een fijne plek voor bijen.
Vlinders en vogels erbij
Wat goed is voor bijen, is vaak ook fijn voor vlinders en vogels. Plant een vlinderstruik of kamperfoelie als klimplant. Laat in het najaar de uitgebloeide bloemen staan. De zaden zijn wintervoer voor vogels. In die oude stengels overwinteren ook nuttige insecten.
Tips voor een succesvolle bijentuin
Een bijentuin aanleggen is een ontdekkingsreis. Met deze praktische tips maak je de reis wat makkelijker en leuker.
Begin met een plan
Maak eerst een schets van je tuin. Kijk waar de zon staat en waar schaduw is. Bijen houden van warmte, dus plan je bijenborder op een zonnige plek. Teken verschillende zones: een border met vaste planten, een kruidentuin, een stukje gazon met bloemen en misschien een vijvertje.
Stap voor stap aanpakken
Je hoeft niet alles in één keer te doen. Begin met één border of zelfs met een paar grote plantenbakken. Kies eerst wat gemakkelijke planten die het altijd goed doen, zoals lavendel of dropplant. Als die aanslaan, kun je uitbreiden.
Onderhoud met zorg
Een bijentuin vraagt om een andere manier van tuinieren. Snoei niet alles tegelijk. Zo blijft er altijd wat bloeiends over. Laat zaaddozen staan voor de vogels en holle stengels voor overwinterende insecten. Gebruik een scherpe snoeischaar om planten niet te beschadigen.
Leer van je tuin
Houd bij welke planten het goed doen en welke bijen erop afkomen. Maak foto’s door het jaar heen. Zo leer je je tuin steeds beter kennen en kun je bijsturen waar nodig. Praat ook met andere tuiniers, zij hebben vaak waardevolle ervaringen te delen.
Geniet van het resultaat
Een bijentuin is nooit af en dat is juist het mooie eraan. Neem de tijd om te kijken naar alle leven in je tuin. Ga eens een kwartiertje bij een bloeiende plant zitten en tel hoeveel verschillende bijen er komen. Zo ontdek je steeds weer nieuwe dingen in je eigen tuin.
Veelvoorkomende problemen in je bijentuin
Een bijentuin aanleggen gaat niet altijd vanzelf. Hier vind je oplossingen voor de meest voorkomende uitdagingen waar tuiniers tegenaan lopen.
Als planten niet willen groeien
Soms lijken bijvriendelijke planten het niet te doen in je tuin. Vaak komt dit door de grond of de standplaats. Lavendel houdt bijvoorbeeld van droge, zonnige plekken. In natte kleigrond gaat deze plant dood. Kijk eerst goed naar je grondsoort en pas daar je plantenkeuze op aan. Je kunt ook de grond verbeteren met wat zand of compost.
Als de bijen wegblijven
Geduld is hier het toverwoord. Het duurt even voordat bijen je tuin ontdekken. Zorg dat je minimaal drie verschillende soorten planten hebt die tegelijk bloeien. Plant ze ook in grotere groepen. Een enkele lavendel valt minder op dan vijf bij elkaar.
Bijen en kinderen samen in de tuin
Veel ouders maken zich zorgen over bijen in combinatie met spelende kinderen. Leg kinderen uit dat bijen alleen steken als ze zich bedreigd voelen. Maak een speciale speelplek voor de kinderen en houd de bijenborder wat verder weg van de schommel of zandbak.
Wespen in je bijentuin
In de nazomer komen er vaak wespen op je tuin af. Zij zijn ook nuttige bezoekers, maar kunnen lastiger zijn dan bijen. Plaats fruitbomen of bessenstruiken wat verder van je terras. Wespen komen vooral op rijp fruit af.
Een bijentuin op je balkon maken
Je hoeft geen grote tuin te hebben om bijen te helpen. Ook met een balkon, kleine stadstuin of zelfs een geveltuin kun je een verschil maken. Hier lees je hoe je dat aanpakt.
Bijvriendelijk balkon inrichten
Een balkon is vaak zonnig en beschut. Perfect voor bijen. Gebruik de ruimte slim:
- Zet hoge potten in de hoeken van je balkon met vaste planten zoals lavendel of dropplant.
- Gebruik de balkonreling voor klimplanten zoals kamperfoelie of blauwe regen.
- Op een tafeltje of smallere richel passen kruidenbakken met tijm en oregano.
- Zet planten op verschillende hoogtes voor een speels effect.
Verticaal tuinieren voor bijen
Weinig grondoppervlak? Ga de hoogte in! Een verticale tuin biedt verrassend veel mogelijkheden. Bevestig zakken of potten aan de muur voor kruiden en kleine vaste planten. Een klimrek tegen de schutting geeft ruimte aan klimmers zoals clematis of kamperfoelie. Stapel wat houten kisten voor een speelse plantenwand. Vergeet niet om onderaan de constructie een waterschaaltje te plaatsen.
TIP: Kies voor je balkon of kleine tuin planten die lang bloeien
De Dropplant bloeit bijvoorbeeld wel drie maanden, ruikt heerlijk en bijen zijn er dol op. Door dubbel gebruik te maken van je ruimte, haal je het maximale uit een klein oppervlak. Combineer bijvoorbeeld een geurende lavendel bij je zithoek met wat kruiden in de border ervoor.
Slimme oplossingen voor kleine tuinen
In een kleine tuin telt elke centimeter. Deze tips helpen je de ruimte optimaal te benutten. Combineer verschillende planten in één grote pot. Bijvoorbeeld lavendel met tijm als bodembedekker. Gebruik de ruimte onder grotere planten voor voorjaarsbloeiers zoals krokussen. Maak een kruidenspiraal. Die biedt verschillende groeiomstandigheden op een klein oppervlak. Een geveltuin van een meter breed kan al plek bieden aan drie of vier verschillende bijvriendelijke planten.
Onderhoudstips voor kleine ruimtes
Een kleine bijentuin vraagt om net wat andere zorg:
- Geef planten in potten vaker water
- Kies compacte plantensoorten
- Snoei regelmatig om woekering te voorkomen
- Vervang af en toe wat planten voor nieuwe bloei
Veelgestelde vragen
Hieronder vind je een aantal veelgestelde vragen over een bijvriendelijke tuin. Zit je zelf nog met vragen, laat deze dan achter in de reacties en wie weet kunnen we of andere bezoekers je helpen met het beantwoorden hiervan!
Komen er niet te veel bijen op mijn tuin af als ik al die planten zet?
Nee, bijen vliegen alleen op de bloemen die ze nodig hebben. Ze verdelen zich over de buurt en zoeken steeds nieuwe voedselbronnen. Ze zijn druk bezig met nectar verzamelen en hebben geen interesse in jou of je drankje.
Wanneer kan ik het beste beginnen met een bijentuin?
Je kunt het hele jaar door starten, maar het voorjaar en najaar zijn ideaal. In het voorjaar kun je direct van de bloei genieten. In het najaar kunnen de planten rustig wortelen voor de winter komt. Kies een droge dag uit om te planten.
Moet ik speciale grond gebruiken voor bijvriendelijke planten?
De meeste planten die bijen lekker vinden, groeien prima in gewone tuinaarde. Verbeter je grond wel eerst met wat compost. Sommige planten zoals lavendel houden juist van schrale grond. Lees even het label of vraag advies bij het tuincentrum.
Hoe zorg ik ervoor dat mijn kinderen niet worden gestoken?
Bijen zijn eigenlijk hele rustige dieren. Ze steken alleen als ze geen andere keuze hebben. Leg kinderen uit dat ze rustig moeten blijven als er een bij langskomt. Maak een speciale speelplek wat verder van de bloemen vandaan. En fijn om te weten: bijen die nectar zoeken zijn zo druk met hun werk dat ze mensen negeren.
Hoeveel tijd kost het onderhoud van een bijentuin?
Een bijentuin vraagt niet meer tijd dan een gewone tuin. Sterker nog: omdat je niet alles netjes hoeft te houden, ben je soms minder tijd kwijt. Reken op een uurtje per week in het groeiseizoen voor wat water geven en hier en daar wat snoeien. In de winter hoef je bijna niks te doen.
Een zoemende tuin vol leven
Een bijvriendelijke tuin is nooit af, en dat is juist het mooie eraan. Elk seizoen brengt nieuwe verrassingen en bezoekers. Door je tuin bijvriendelijk te maken, maak je een stukje natuur waar niet alleen bijen, maar ook vlinders, vogels en andere dieren zich thuis voelen. Zo wordt tuinieren nog leuker.
Ken jij nog meer slimme tips voor een bijvriendelijke tuin? Of heb je vragen over het aanleggen van je eigen bijentuin? Deel ze hieronder, dan helpen we elkaar!